محمدعلی ودود هنرمند سرشناس صنایع دستی کشور در خصوص نگرشی در مورد ماهیت صنایع دستی و جایگاه هدایای دیپلماتیک در فرهنگ ایرانی در یادداشتی نوشت؛ هدایای دیپلماتیک به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شیوه‌های ارتباط بین ملت‌ها و دولت‌ها، نقش مهمی در انتقال پیام‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ایفا کرده‌اند.
این هدایا نه تنها نشان‌دهنده حسن نیت و احترام متقابل بین کشورها هستند، بلکه وسیله‌ای قدرتمند برای نمایش هویت و تمدن یک ملت محسوب می‌شوند. در این میان، صنایع دستی ایران با تاریخچه‌ای طولانی و غنی، می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در تهیه و اهدای این هدایا داشته باشد، زیرا هر قطعه صنایع‌دستی حامل پیامی عمیق از هنر، فرهنگ و تاریخ ملت سازنده آن است.
نقش تاریخی هدایای دیپلماتیک
نگاهی به تاریخ تمدن‌های بزرگ نشان می‌دهد که هدایای دیپلماتیک همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از ارتباطات بین‌المللی بوده‌اند. یکی از مفاهیم کلیدی در این زمینه «خط اشیائی» است. محققان معتقدند که خط اشیائی نخستین شکل از انتقال پیام بین انسان‌ها بوده است. به‌عبارت‌دیگر، استفاده از اشیا برای بیان مفاهیم خاص، پیش از اختراع خط و زبان مکتوب، به‌عنوان روشی مؤثر و مستقیم برای رساندن پیام‌ها به کار گرفته می‌شده است.
هرودوت، تاریخ‌نگار مشهور یونانی، نمونه‌ای از این روش را در دوران داریوش هخامنشی ذکر می‌کند. او می‌نویسد: «داریوش پس از ورود به سرزمین سکاها، نامه‌ای متشکل از پرنده، موش، قورباغه و پنج تیر از آن‌ها دریافت کرد. مفهوم این نامه چنین بود: اگر شما چون پرنده در آسمان نمی‌پرید، چون موش به زیر زمین نمی‌خزید و مانند قورباغه در آب نمی‌جهید، از این تیرها گریزی نخواهید داشت.»
این نمونه به‌خوبی نشان می‌دهد که هدایای دیپلماتیک می‌توانند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، پیام‌های مهمی را به مخاطب منتقل کنند و تأثیری ماندگار و راهبردی در روابط بین دولت‌ها و ملت‌ها به جا بگذارند.
هدایای دیپلماتیک به‌مثابه رسانه‌ای فرهنگی
امروزه، هدایای دیپلماتیک نقشی مشابه با گذشته ایفا می‌کنند. آن‌ها به‌عنوان رسانه‌ای فرهنگی، تاریخ، هنر و هویت یک کشور را به جهانیان معرفی می‌کنند. در این میان، صنایع‌دستی ایران با قدمتی هزاران‌ساله و تنوعی بی‌نظیر، می‌تواند به‌عنوان یکی از فاخرترین و مؤثرترین ابزارهای فرهنگی در دیپلماسی به کار گرفته شود.
صنایع دستی ایران که نتیجه هنر دست‌سازانی است که قرن‌ها تجربه و دانش را در تولید آثار خود به کار گرفته‌اند، تجلی‌گر هویت و فرهنگ ایرانی است. این محصولات نه‌تنها زیبا و منحصربه‌فرد هستند، بلکه حامل پیامی از صلح، همزیستی و سازندگی به شمار می‌روند؛ مفاهیمی که همواره در تاریخ ایران نقش برجسته‌ای ایفا کرده‌اند.
زیبایی‌شناسی و هویت در هدایای دیپلماتیک
یکی از جنبه‌های مهم هدایای دیپلماتیک، جنبه زیبایی‌شناسی و نوآوری بصری آن‌هاست. بدون شک، زیبایی و ظرافت یک هدیه تأثیری عمیق و ماندگار در ذهن مخاطب برجای می‌گذارد. صنایع دستی، با توجه به ماهیت هنری و فرهنگی خود، بهترین ابزار برای انتقال چنین پیام‌هایی است.
برای مثال، ارائه مستندات پیشینه تاریخی یک هدیه می‌تواند به آن ارزش افزوده بسیاری ببخشد. تصور کنید یک انگشتر ساده که با ارائه تاریخچه‌ای از دوران باستان و ارتباط آن با فرهنگ و هنر ایرانی همراه است، چگونه می‌تواند به‌عنوان نمادی از تمدن و هویت ایران در ذهن مخاطب جای بگیرد. در این حالت، هدیه نه‌تنها از نظر زیبایی ظاهری چشم‌نواز است، بلکه دارای معنایی ژرف و ماندگار در تاریخ روابط بین کشورها می‌شود.
صنایع دستی و دیپلماسی فرهنگی
یکی از جنبه‌های برجسته صنایع‌دستی این است که از آغاز تا به امروز، همواره نقش مهمی در ارتقاء سبک زندگی انسان ایفا کرده‌اند. در طول تاریخ، انسان‌ها از طریق خلق و ساخت صنایع دستی، به نیازهای اولیه خود پاسخ داده و علاوه بر آن، به زیبایی و هنر نیز توجه داشته‌اند. این آثار، علاوه بر نمایش هنر و مهارت دست‌سازان، حامل پیامی عمیق از تلاش برای بهبود کیفیت زندگی و ایجاد ارتباط میان فرهنگ‌ها بوده‌اند.
صنایع دستی ایران، از فرش و گلیم تا هنرهای چوبی، میناکاری و خاتم‌کاری، هر یک نمادی از فرهنگ و هنر دیرینه ایران‌زمین است. این آثار، با داشتن ویژگی‌های منحصربه‌فرد و دست‌ساز بودن، حامل پیامی از تلاش و زحمات هنرمندان ایرانی هستند. از سوی دیگر، هر قطعه صنایع دستی به‌واسطه هنری که در آن به کار رفته است، نمادی از تاریخچه فرهنگی، اجتماعی و حتی معنوی کشور است.
نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد که نخستین فعالیت‌های انسان در راستای ارتقای کیفیت زندگی، ساخت ابزارها و اشیاء دستی بوده است. در طول تاریخ، انسان از نگرش «باید پیدایش کنم» و «باید تصاحبش کنم» به نگرش «باید بسازمش» دست یافت. این تحول، نقطه آغاز صنایع دستی و در پی آن، ظهور مفاهیمی چون صلح و همزیستی بود.
صنایع دستی، با فراهم کردن ابزار و وسایل موردنیاز بشر، او را از جنگ و تصاحب منابع دور کرده و به سمت ساختن و سازندگی سوق داده است.
هدایای دیپلماتیک؛ پلی برای تقویت روابط بین‌المللی
همان‌طور که تاریخ به ما نشان می‌دهد، هدایای دیپلماتیک همیشه بیش از یک شیء مادی بوده‌اند. آن‌ها پیام‌آوران فرهنگی و نمایانگر نیات نیک بین کشورها هستند. صنایع دستی ایران، با اصالت، زیبایی و هویتی که در خود نهفته دارد، می‌تواند به‌عنوان ابزاری قدرتمند در این عرصه به کار گرفته شود.
اهمیت پیوست فرهنگی و نحوه ارائه هدایای دیپلماتیک
سومین رکن اساسی در هدیه‌های دیپلماتیک، نحوه ارائه و پیوست فرهنگی آن‌هاست. شیوه‌ای که یک هدیه دیپلماتیک معرفی و ارائه می‌شود، می‌تواند تأثیرگذاری آن را چندین برابر کند. ارائه درست مستندات تاریخی و فرهنگی یک شیء می‌تواند آن را از یک وسیله زیبا به یک گنجینه ارزشمند و نمادین تبدیل کند. برای مثال، اگر یک قطعه صنایع دستی مانند یک قالیچه دست‌بافت ایرانی به‌همراه شرحی از تاریخچه، فرهنگ و هنر بافت آن ارائه شود، این هدیه نه‌تنها از نظر مادی ارزشمند خواهد بود، بلکه تبدیل به پیام‌رسانی از تاریخ و فرهنگ ایران خواهد شد.
بررسی دقیق و گریدبندی ماهیت گروه‌های هجده‌گانه صنایع دستی و رشته‌های متنوع آن، که بالغ بر ۲۹۹ زمینه شناسایی شده است، می‌تواند دامنه وسیعی از اشکال و نمادهای خط اشیایی را برای تدوین پیام‌های ماندگار و مؤثر در عرصه دیپلماتیک فراهم کند. به این ترتیب، صنایع دستی ایران می‌تواند به یک عنصر اساسی در ایجاد دیپلماسی فرهنگی تبدیل شود؛ دیپلماسی‌ای که بر پایه هنر، اصالت و زیبایی استوار است و قادر است روابط میان کشورها را تقویت و تحکیم بخشد.
لذا می‌توان گفت که هدایای دیپلماتیک ابزاری قدرتمند برای برقراری ارتباطات بین‌المللی و تقویت دیپلماسی فرهنگی هستند. صنایع دستی ایران، با دارا بودن ویژگی‌های منحصربه‌فرد، نه‌تنها حامل پیام‌های فرهنگی و هنری است، بلکه پلی برای برقراری ارتباطات عمیق‌تر و ماندگارتر بین کشورها فراهم می‌آورد. بنابراین، توجه به لزوم تدوین "نظام شایستگی تهیه، تولید و تأمین هدایای دیپلماتیک" ضروری به نظر می‌رسد. امید است این موضوع مورد توجه هنرمندان، سیاست‌گذاران و دست‌اندرکاران دیپلماسی فرهنگی قرار گیرد تا بتوانیم از این ظرفیت ارزشمند در راستای بهبود روابط بین‌المللی و تقویت هویت فرهنگی ایران استفاده کنیم.
اما در گریزی به این مسئله که امسال، آیین‌نامه "تبادل هدایا با مقامات خارجی" مورخ ۲۱ خرداد ۱۴۰۲، یک‌ساله شد، باید بگویم که در دولت سیزدهم، با تلاش‌های ارزشمند معاون محترم صنایع دستی و حمایت‌های وزیر محترم، شاهد ترویج گفتمان صنایع دستی در سطوح مختلف نهادهای دولتی بودیم. این تلاش‌ها به رشد تمایل به استفاده از هدایای نفیس و هویت‌محور از حوزه صنایع دستی منجر شد.
این نگرش عمیق، به حفظ و توسعه انگیزه و بهبود مستمر محصولات گروه‌های هجده‌گانه صنایع دستی کمک شایانی خواهد کرد. بنابراین، می‌توان این "خواست ملی" را با ریاست محترم جمهور و هیئت دولت مطرح کرد که: تهیه هدایای دیپلماتیک از محصولات فاخر صنایع دستی، که نمادی از فرهنگ و هویت غنی ایرانی، زیبایی‌شناسی خاص و افسون هنر دست است، به‌مراتب مؤثرتر و ارزشمندتر از هدای صرفا لوکس خارجی خواهد بود؛ محصولاتی که بازتابی از اندیشه وابستگی به غرب هستند و با اهدا کردن آن‌ها به مقامات خارجی، ارزش هویت ملی ما را به خطر می‌اندازد.
انتهای پیام/
نظر شما